Wie zie je? Wie is die persoon die dakloos lijkt te zijn? Wat is er gebeurd dat hij op straat leeft? Dit zijn vragen die wij dagelijks horen. Er is geen eenvoudig antwoord op deze vragen. Achter elk persoon zit een geschiedenis en dat is de reden dat we ons werk zo belangrijk vinden. Dit is het verhaal van Stichting Barka.
Geschreven door Ania Mikielewicz en Julia Boele.
Oorspronkelijk is Stichting Barka in Polen opgericht. In 1989 heeft het echtpaar Barbara en Tomasz Sadowski, beide psycholoog, de stichting opgericht om mensen in moeilijkheden te ondersteunen. Verslaafden, gedetineerden en werklozen waren welkom om samen onder één dak met hen te wonen. Het echtpaar heeft ook een therapievorm ontwikkeld om mensen een kans te bieden om inzicht te krijgen hoe verslaving werkt en wat nodig is om van een verslaving af te komen.
In de loop van de tijd is Barka actief geworden in landen zoals het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Denemarken, Duitsland, Nederland, België en IJsland. Vanaf 2007 mochten Polen in deze landen legaal werken zonder werkvergunning. Dit heeft gezorgd voor een nieuwe arbeidsmigratiestroom, die niet probleemloos verliep. Midden- en Oost-Europeanen hebben een kwetsbare positie op de Nederlandse arbeidsmarkt. Ze werken meestal via uitzendbureaus in de land- en tuinbouw, de logistiek of de vleesverwerking.
Baanverlies betekent op den duur ook geen onderdak, omdat de woonaccommodatie in principe door de werkgever geregeld wordt.
Hun loon is laag en ze kunnen gemakkelijk ontslagen worden. Als ze een baan verliezen, hebben ze ook op den duur geen onderdak meer, omdat de woonaccommodatie in principe door hun werkgever geregeld wordt. De kans dat ze dan op straat belanden is groot, omdat ze meestal geen sociaal netwerk in Nederland hebben en niet voldoende financiële middelen om een woning te huren. Die kans wordt bijna een zekerheid als er daarnaast sprake is van een psychiatrische aandoening en/of een verslaving.
Uitgesloten, kwetsbare en dakloze werknemers werden door Barka bijgestaan in het zoeken naar (nieuw) werk of geholpen om terug te keren naar het land van herkomst, de reconnection. Het Barka-netwerk in Polen heeft de capaciteit om mensen te ondersteunen door ze op te nemen in de verschillende woon- en werkgemeenschappen voor sociale re-integratie en indien nodig hen te helpen bij het aanpakken van hun verslaving.
Drie programma’s
Vanaf 2012 is Stichting Barka in Nederland actief. Dit begon met een project voor de gemeente Utrecht en is in de loop van de jaren enorm gegroeid. Tegenwoordig is Barka in heel Nederland aanwezig en biedt drie programma’s ter ondersteuning van EU-burgers met een migratieachtergrond: het Reconnection-programma, het Gevangenissen-project en twee Ondersteunings- en Informatiecentra in Utrecht en Eindhoven, die zich bezighouden met de algemene maatschappelijke ondersteuning. Binnen Stichting Barka is het ook mogelijk om kosteloos een advocaat, een juridisch adviseur of een psycholoog te raadplegen.
Door de jaren heen werd Stichting Barka steeds meer bekend bij Midden- en Oost-Europese werknemers, maar ook bij vele instellingen in Nederland die zich bezighouden met onder andere hulp aan dak- en thuislozen, maatschappelijke ondersteuning, politie, Inspectie SZW, ziekenhuizen, geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg, gevangenissen, reclassering en kinderbelangenorganisaties (zoals Jeugdbescherming en Jeugdzorg).
Goed beeld aantallen en situatie
In veel steden heeft Barka een goed samenwerkingsverband met verschillende daklozenopvang organisaties. Daardoor beschikt ze over een goed beeld van aantallen en de situatie van daklozen en kwetsbare EU-burgers in Nederland. In de jaren 2021-2022 heeft Onderzoeksinstituut IVO samen met Stichting Barka en De Regenboog Groep (vrijwilligersorganisatie voor kwetsbare Amsterdammers) een onderzoek gedaan naar Midden- en Oost-Europese werknemers in kwetsbare posities.
Dit was een geweldige kans om de tot nu toe opgebouwde kennis en ervaring te delen en voor een breed publiek kenbaar te maken. Het hoofddoel van dit onderzoek is echter om mee te denken richting oplossingen en praktische handvatten te bieden om de situatie van deze groep te verbeteren.
Reconnectionteams
Hoe ziet de dagelijkse praktijk eruit? Een Barka Reconnectionteam bestaat uit twee outreach-werkers: een Poolse ervaringsdeskundige en een sociaal assistent. De rol van de ervaringsdeskundige is essentieel, omdat hij de problemen (inclusief verslavingsproblematiek) van dakloze migranten zelf heeft meegemaakt. Na een rehabilitatie in een woon- en werkgemeenschap van Barka in Polen is hij nu werkzaam in Nederland en maakt door zijn eigen ervaring gemakkelijk contact met dakloze (en verslaafde) migranten. Hij werkt samen met een sociaal-assistent die het Nederlands kent en kennis heeft van de sociale wetgeving van dit land.
Eén van Barka Reconnectionteams is in Arnhem werkzaam. Elke dinsdagochtend om tien uur staan we voor de deur van Stichting Kruispunt, een huiskamer voor thuis- en daklozen. Er komen veel mannen binnen, soms ook een paar vrouwen. Ze hebben de hele nacht buiten geslapen en zijn duidelijk op zoek naar rust. Ze hebben honger en dorst. Twee medewerkers van Kruispunt staan broodjes te smeren en koffie te zetten. Mijn ervaringsdeskundige collega en ik, de sociaal assistent, zitten naast elkaar. We kijken rond om te zien wie er vandaag aanwezig is.
Het verhaal van meneer A.
Er komt een eerste man naar ons toe en hij vertelt het volgende: ‘Goedemorgen, ik ben A. Zouden jullie mij kunnen helpen? Ik ben vier maanden geleden naar Nederland gekomen om te werken. Tot vorige week was ik tevreden over mijn werksituatie. Helaas na de late dienst heb ik te horen gekregen dat ik vanaf morgen overtallig ben en dat ik beter op zoek kan gaan naar een ander werk.’
Meneer A. blijkt geen beltegoed meer op zijn telefoon te hebben, dus we gebruiken ons eigen mobieltje.
‘Ik schoot in paniek en begon te schreeuwen dat ik het daar niet mee eens was. Dat heeft weinig indruk gemaakt en ik werd gevraagd om naar huis te gaan. Omdat ik nog niet veel geld heb verdiend, moet ik zo snel mogelijk weer aan de slag. Waar moet ik naartoe gaan? Daarom ben ik hier, bij jullie. Ik zoek ander werk.’
Mijn collega vraagt waar de man goed in is en wat voor werk hij zoekt. We kijken samen op de lijst met uitzendbureaus op zoek naar potentiële werkgevers en beginnen te bellen. A. blijkt geen beltegoed meer op zijn telefoon te hebben, dus we gebruiken ons eigen mobieltje. Als wij zijn telefoon hebben opgewaardeerd, kan hij daarna zelfstandig op zoek naar het werk.
Onverzekerd in het ziekenhuis
Vervolgens gaan we naar een andere afspraak. Het Radboudumc in Nijmegen. Vorige week hebben we een melding gekregen over een jonge man die hier op de afdeling ligt en die niet verzekerd is. Het gaat over een Poolse man die een zelfmoordpoging heeft overleefd. De maatschappelijk medewerker vraagt of wij contacten hebben met een revalidatiecentrum in Polen en of wij medisch transport zouden kunnen regelen. Deze patiënt zou per ambulance naar Polen vervoerd moeten worden.
We beginnen met een kennismaking met de patiënt. We proberen zo veel mogelijk informatie te verzamelen over zijn wensen, zijn netwerk in Nederland en in Polen. We proberen ook te achterhalen wie we kunnen benaderen om de taken te verdelen. Zijn broer woont al een tijdje in Nederland en is bereid om hem voor een korte periode financieel te ondersteunen. Zijn moeder woont in Duitsland en kan weinig voor hem betekenen. Omdat de patiënt weinig sociaal netwerk in Polen heeft, zijn wij op zoek naar een revalidatiecentrum waar hij ook kan wonen.
Bezoekregeling kleinzoon
Ondertussen worden we gebeld door een Poolse vrouw. Ze zoekt contact met haar kleinzoon die bij zijn vader woont. Haar dochter is twee jaar geleden overleden. Omdat de contacten met haar schoonzoon niet soepel verlopen, vraagt zij zich af of zij juridisch gezien recht heeft om haar kleinzoon te zien. Ze kent de Nederlandse wetgeving niet en ze weet niet wat ze moet doen. Ik neem contact op met de juridisch adviseur van Stichting Barka die uitleg kan geven hoe dit in elkaar zit.
Elke werkdag ziet er anders uit. Elk verhaal is uniek. Wie je ziet is een mens die in problemen geraakt is. Niet altijd dakloos of verslaafd, maar op dit gegeven moment een helpende hand nodig hebbende om verder te kunnen gaan. Binnen Stichting Barka is er geen plaats voor standaardoplossingen. Het doel is om ondersteuning te bieden die echt het verschil maakt. Goed kijken wat de kern van het probleem is, wat de knelpunten zijn en daarop inspelen. Toegankelijk in contact zijn en geen drempels creëren. Er echt zijn voor de ander.
Ania Mikielewicz is sociaal assistent bij Stichting Barka. Julia Boele is juridisch adviseur.
Artikel gepubliceerd bij Sociaal Bestek en is te vinden op deze link.
