“Ik besefte dat mijn leven dreigde te eindigen in de gevangenis of op het kerkhof” Ex-dakloze begeleidt Poolse zwervers uit Antwerpen weer naar huis
Na grote successen in onder andere Engeland, Ierland en Nederland schakelde ook Antwerpen de Poolse welzijnsorganisatie Barka in. Die begeleidt daklozen naar hun thuisland. Het team dat het project hier gaat runnen, is deze week begonnen.
Mariusz Zeleznikow en Renata Bogacka maken Poolse daklozen warm voor een terugkeer naar hun eigen land (foto: Ludo Marien)
Volgens schattingen van de politie zijn er ongeveer driehonderd overlastveroorzakers met Poolse of Oost-Europese roots in Antwerpen. Om dat probleem aan te pakken, de dag- en nachtopvang te ontlasten en de daklozen zelf te helpen, maakte schepen van Sociale Zaken Liesbeth Homans (N-VA) 170.000 euro vrij om de Poolse organisatie Barka (letterlijk: sleepboot) een project in Antwerpen te laten opstarten.
Hun missie: daklozen enthousiasmeren om hun leven weer op de rails te krijgen, liefst in hun moederland. In Nederland was het project zo’n succes dat de ene na de andere stad geld vrijmaakte voor Barka. In Utrecht kozen in twee jaar tijd 98 mensen voor een vrijwillige terugkeer. De overlast daalde er met 75%. Het geheim van het succes? Barka stuurt twee Poolssprekende mensen de straat op om de daklozen aan te spreken, een maatschappelijk werkster en een ervaringsdeskundige. In Antwerpen zijn het Renata Bogacka (31) en ex-dakloze Mariusz Zeleznikow (40) die de Poolse daklozenwarmmoetenmakenvooreen nieuwe start.
Hoe goed kennen jullie de situatie in Antwerpen zelf?
Renata Bogacka: Ik ben jaren geleden au pair geweest in Antwerpen, zo heb ik de stad leren kennen. Daarna ben ik er vaak teruggekeerd en ondertussen woon ik op een appartement in de rand van Antwerpen. Deze week zijn we voor het eerst langs deopvang centrageweestwaar Poolse daklozen komen. Vandewinteropvang Viktor tot Kamiano, De Vaart en andere plaatsen. Die kant van de stad kende ik nog niet.
Mariusz Zeleznikow: Ik heb Antwerpen nu pas leren kennen en ik vind het een indrukwekkende stad met een majestueus station en al die grote gebouwen. Twee jaar geleden leefde ik zelf als dakloze op straat, in Dublin. Ik weet dus heel goed in welke situatie de mensen zich bevinden. Ik durfde niet terug te gaan naar Polenomdatikbeschaamdwas,maarik besefte ook dat het leven dat ik leidde zou eindigen in de gevangenis of op het kerkhof.
Hoe bent u dan zelf in die situatie verzeild geraakt?
Mariusz Zeleznikow: Ik heb mijn hele leven al gedronken, maar ik kon het lang goed onder controle houden. Twee jaar heb ik in Dublin gewerkt en mijn eigen appartement gehad. Eerst werkte ik in een hotel, daarna als tuinder op een bedrijf dat grassoorten kweekte om te verwerken in boeketten. Ik verdiende goed en daardoor kocht ik ook meer drank. Op den duur liep het uit de hand. Ik raakte mijn baan kwijt, kon mijn appartement niet meer betalen en belandde bij vrienden. Ik heb nog een tijd interimjobs gedaan, maar op een bepaald moment lukte ook dat niet meer. Ik leefde op straat. Ik begon de dag met een fles wodka en bleef drinken tot ik niet meer kon. Slapen deed ik op een stuk karton in een portiek in een winkelstraat.
Bent u daar in Dublin daniemand van Barka tegengekomen?
Mariusz Zeleznikow: Inderdaad. Barka had toen een project in Dublin lopen en Andrej was daar toen een ‘leader’, zoals de job heet die ik nu doe. Ik wantrouwde Barka, want ik dacht dat het een soort sekte was, maardieAndrejvondikweleensympathieke gast. Ik raakte bevriend en heb veel met hem gesproken. Op nuchtere momenten besefte ik dat ik dit leven niet zou volhouden, en dat het me geen enkel perspectief bood. Ik wilde niet terug naar mijn familie, uit schaamte, maar via Barka kwam ik in een gemeenschapsproject terecht in Chudobczyce, met een boerderij. Daar ben ik afgekickt en ben ik later als bouwvakker aan de slag gegaan.
Het is die gemeenschap die iemand voordraagt om voorzo’n project als leader naar het buitenland te gaan.
Mariusz Zeleznikow: Dat klopt, en dat is echt een blijk van vertrouwen. Ik heb eerst anderhalve maand in Rotterdam gezeten, en nu zal ik waarschijnlijk een halfjaar in Antwerpen blijven. Daarna word ik afgelost door een collega.
De meeste Poolse daklozen in Antwerpen willen helemaal niet terug naar Polen. Ze hebben daar nietsmeerendelonenliggenlaag.
Mariusz Zeleznikow: Ik weet dat veel Polen dat zeggen. Maar ik weet uit ervaring ook dat je jezelf sterk wilt houden voor de buitenwereld. Het is heel moeilijk om toe te geven dat je gefaald hebt.
Renata Bogacka: Het feit dat wij Pools spreken, zorgt ervoor dat mensen ons gemakkelijker in vertrouwen nemen. Barka laat hen ook niet aan hun lot over, met al die gemeenschapsprojecten in Polen is er een alternatief voor het zware leven hier. En afkicken en herintegreren is nu eenmaal gemakkelijker in je moedertaal.
Mariusz Zeleznikow: Zelf heb ik heel lang getwijfeld ofik wel naar Polen wilde. Ik heb Andrej gezegd datik het alleen deed als hij de reis samen metmijmaakte. Datheef: hij gedaan, terwijl ik me drie dagen bezat heb op die bus. Ik was bang en ik kan ook niet zeggen dat ik me vanaf de eerste dag goed voelde op die boerderij. Maar nu voel ik me er thuis. Ik ben al twee jaar nuchter en ik heb weer contact met mijn familie. Mijn traject is geen garantie dat het voor andere mensen ook zo zal gaan, want er zijn ook mensen die hervallen en teruggaan. Maar het is wel de moeite waard om het te proberen.
Er komt ook kritiek op de aanpak, jullie zouden mensen willen terugsturen.
Renata Bogacka: We sturen niemand terug. Het blijft een individuele beslissing. Wij bieden de mensen alleen een kans die ze wel of niet kunnen grijpen.
En toch is het heel dubbel: er is hulp voor de daklozen, maar tegelijkertijd investeert Antwerpen in dit project omdat die daklozen overlast veroorzaken.
Renata Bogacka: Het is mooi meegenomen als de stad veiliger wordt dankzij ons werk, maar dat is niet ons doel. We willen zo veel mogelijk mensen helpen.
Mariusz Zeleznikow: We geven geen soep en dekens, we willen geen goedgeorganiseerde daklozen van hen maken. In Polen zeggen we: geef ze een hengel in plaats van een vis. Op die manier hopen we dat de mensen niet meer op straat hoeven te leven. Dat is ons enige doel.
Hoe zijn de eerste reacties?
Marius Zeleznikow: We voelen ons welkom, we hebben al een aantal mensen gesproken. Dat zijn gewoon kennismakingsgesprekken, de komende maanden gaan we iedere dag op de verschillende plaatsen langs om de mensen beter te leren kennen.
Wanneer is het project voor jullie een succes?
Renata Bogacka: Wij plakken daar geen cijfers op. Dat dit model werkt, hebben projecten in Dublin,Londen , Rotterdam, Utrecht en heel wat andere steden bewezen. Als wij een paar mensen van de straat kunnen helpen, zijn wij tevreden.
Gazet van Antwerpen 28.02.2014
